کد مطلب:14079 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چنانچه قاتل در قتل عمد پس از اقرار به قتل عمد و سوزاندن جسد خودكشي كند بفرماييد:
الف . با توجه به خودكشي قاتل آيا ديه محقق مي شود؟
ب . در صورت تحقق ديه اگر قاتل مالي نداشته باشد، پرداخت آن به عهده كيست ؟
ج . مهلت پرداخت ديه چه مدت است ؟
د. آيا ديه جنايت بر ميت با خودكشي قاتل ساقط مي شود يا خير؟ در صورت عدم سقوط ضامن ديه چه كسي است ؟
هـ . ديه سوزاندن جسد چه ميزان مي باشد؟

1 ـ در پاسخ به سؤال هاي (4 ـ 1)، لازم به ذكر است كه در قتل عمد طبق نظر مشهور، اصولا حكم اوليه آن قصاص است و با مرگ قاتل به هر صورتي كه باشد، موضوع قصاص منتفي مي شود و هيچ گونه ديه اي نيز تعلق نمي گيرد. زيرا در قتل عمد، اصل بر عدم تعلق ديه است جز در موارد خاص و منصوص كه از آن جمله مي توان به مواردي چون فرار منتهي به مرگ قاتل ، تراضي قاتل و اولياي دم بر ديه به جاي قصاص ، عدم امكان قصاص به خاطر ابوت و نظاير آن اشاره نمود.
اما اين مطلب كه رياست محترم شعبه 26 ديوان ، به عنوان احتمال ، صورت خودكشي قاتل را با صورت فرار وي مقايسه فرموده اند، نيز در آثار فقها مطرح شده لكن به آن فتوي نداده اند. به عنوان نمونه مرحوم صاحب جواهر احتمال ملحق كردن صورتي كه قاتل از بين مي رود را به صورتي كه فرار كرده ، و سپس مرده است 1 مطرح نموده در پايان ، بر قدر متقين كه همان فرار است اقتصار نموده اند همين مطلب را صاحب تفصيل الشريعه در ذيل مسأله 25 از مسائل كيفيه الاستيفاء تحرير الوسيله مطرح نموده ، در پايان مي فرمايد: و من الواضح لزوم الاقتصار في الحكم المخالف للقاعده علي خصوص مورده فلا مجال للتعدي .2
در مجموع با توجه به اين كه حكم اوليه در قتل عمد قصاص است ـ ] به همين جهت برخي چون ابن ادريس در سرائر3 حتي در صورت فرار نيز، تعلق ديه را نپذيرفته اند [ ـ محكوم كردن قاتل به پرداخت ديه ، خلاف اصل است و در صورتي كه قاتل فرار كند، با دليل خاص خارج گرديده است . بنابراين در ساير موارد، حكم اوليه يعني قصاص به قوت خود باقي و اصل عدم تعلق ديه است حتي اگر قاتل خودكشي كرده باشد. به علاوه اين مطلب از متن مسأله 25 تحرير الوسيله حضرت امام (ره ) در مبحث كيفيه استيفاء القصاص كه مي فرمايند: لوهلك قاتل العمد، سقط القصاص بل و الديه 4 نيز استفاده مي شود. در مسأله فوق ، مطلق هلاكت يعني مردن وتلف شدن مورد توجه بوده و شامل خودكشي نيز مي شود به ويژه آن كه امام (ره ) ضمن اضافه نمودن صورت فرار و فوق قاتل ، در پايان مي فرمايند: ولكن يقتصر علي موردها.5 در مجموع در فرض خودكشي قاتل ، موضوع قصاص منتفي مي شود و هيچ گونه ديه اي تعلق نمي گيرد مگر آن كه قبل از خودكشي نسبت به پرداخت ودريافت ديه توافق نموده باشند كه در اين صورت ديه از مال او اخذ مي شود.
2 ـ در پاسخ به سؤال هاي (4 و 5) اولا: ديه جنايت بر ميت با فوت جاني ساقط نمي شود و از مال او اخذمي شود و ثانيا: در مورد سوزاندن جسد ميت ، اگرچه در ماده 494 ق .م .ا. مورد توجه مقنن قرار نگرفته است ،لكن بر اساس روايات موجود، فقها مي فرمايند: اگر انسان نسبت به ميت ، جنايتي انجام دهد كه اگر آن را نسبت به شخص زنده مرتكب شود، تلف مي شود، ديه آن يك صد دينار است به عنوان نمونه به يك روايت و برخي از نظريات فقهاي بزرگوار، اشاره مي شود:
الف . حسين بن خالد مي گويد: به پسر اباالحسن (ع ) عرض كردم كه از امام صادق (ع ) درباره كسي كه سرميت مسلماني را قطع كند، سؤال شد، امام فرمودند: خداوند تعرض به انسان زنده را حرام گردانيد، لذا كسي كه نسبت به ميت جنايتي وارد كند كه مثل آن ، انسان زنده را به هلاكت مي رساند، بايد ديه بپردازد... حسين بن خالد مي گويد پرسيدم : لذا اگر كسي سر ميتي را قطع كند يا شكمش را پاره كند يا جنايتي به او وارد نمايد كه آن جنايت انسان زنده را هلاك مي كند، بايد ديه كامل يك انسان را بدهد؟
حضرت فرمود: خير، ديه او به مقدار ديه جنين در شكم مادرش قبل از ولوج روح در آن است كه يكصددينار مي باشد.6
ب . حضرت آيت الله خويي (ره ) مي فرمايد: قطع سر ميت يا چيزي كه در صورت حيات داشتن شخص ،سبب به هلاكت رسيدن او مي شود، موجب پرداخت يك دهم ديه نفس مي شود.7
ج . سؤال
اگر ميتي را بسوزانند حكم آن چيست ؟

آيت الله العظمي سيد محمدرضا گلپايگاني
صد اشرفي كه عشر ديه حي است بايد بپردازند...8

د. سؤال
سر ميت مسلمان را پس از كشتن سوزانده كه معلوم نشود، به اضافه قصاص چيزي ديگري بر قاتل ثابت است يا نه ؟

آيت الله العظمي محمدعلي اراكي
ظاهر اين است كه به اضافه قصاص ، صد دينار طلا ديه سوزاندن سر او مي شود، اگر بر فرض حيات ،سوزاندن باعث مرگ او مي شد...9
در نتيجه در مورد سؤال كه قاتل ، گذشته از كشتن ، جسد را نيز سوزانده است ، يك صد دينار يعني ديه انساني كه روح ندارد، بايد بپردازد و در صورت مرگ قاتل ، از مال او اخذ مي شود ضمن آن كه در چنين مواردي با توجه به توهين به جسد مسلمان گذشته از ديه ، امكان تعزير او نيز وجود دارد.
________________ پاورقي __________________
1ـ شيخ محمدحسن نجفي ، جواهر الكلام ، دار الكتب الاسلاميه ، ج 43، ص 334.
2ـ محمد فاضل لنكراني ، تفصيل الشريعه ، كتاب القصاص ، ص 353.
3ـ محمد ابن ادريس حلي ، سرائر، ج 3، ص 312.
4ـ امام خميني ، تحرير الوسيله ، انتشارات جامعه مدرسين ، ج 2، ص 486.
5ـ همان .
6ـ شيخ حر عاملي ، وسايل الشيعه ، ج 19، ص 247 و 248.
7ـ مباني تكمله المنهاج ، ج 2، ص 421.
8ـ مجمع المسائل ، ج 3.
9ـ گنجينه آراي فقهي ـ قضايي ، مركز تحقيقات فقهي ، سؤال 2627.